Bu yazımda mimarlığın en önemli isimlerinden olan Zaha Hadid’in tasarımlarından birkaçını ele almak istedim. İlk olarak  hayatından kısaca bahsedersek,  Zaha Hadid 1950’de Bağdat’ta doğmuş ve eğimli, zarif ve bir o kadar da karmaşık tasarımlarıyla ün kazanan ve “Kavislerin Kraliçesi” olarak tanınan tasarımcı, döneminin efsanesi olmuştur. 1979 yılında kendi mimarlık ofisi Zaha Hadid Architects’i kurmuş dekonstrüktivist mimar 2004’te Pritzker Mimarlık Ödülü’nü alan ilk kadın mimar olmuştur. Zaha Hadid, 30 Mart’ta bronşit tanısı konularak hastaneye kaldırılmış, 31 Mart’ta kalp krizi sonucu Miami’de hayatını kaybetmiştir.

1.Haydar Aliyev Kültür Merkezi (Azerbaycan 2007-2012)

Belki birçoğumuzun bir yerlerde gördüğü bu yapı tasarımı Zaha Hadide aittir. Haydar Aliyev Kültür Merkezi 2013’te hizmete giren 101 bin metrekarelik kültür merkezidir. Azerbaycan Devleti’nin düzenlediği mimari yarışmayı kazanan ünlü mimar Zaha Hadid’in konsept tasarımını; Kıbrıslı Türk mimar Saffet Kaya Bekiroğlu ‘nun detay tasarımını yaptığı bina, DİA Holding adlı Türk firması tarafından 3,5 yılda inşa edildi. Azerbaycan Cumhuriyeti tarafından yaptırılan bu eser, modern, sıra dışı ve fütüristik mimarisi ile Azeri toplumunun geleceğe yönelik yaklaşımının da bir sembolü olarak görülmektedir. 205 milyon Euroya mal olan yapı, içinde konser salonu, konferans salonu, kütüphane, müze, sanat galerileri barındırır. Mimarisi, Azerbaycan mitolojisinde yer alan Hazar Denizi’nin yükselişini yansıtır. Azerbaycan’ın kurucu başkanı Haydar Aliyev’in adına Bakü’de yapılmış bu binanın tasarımı, 2014 Londra Tasarım Müzesi Ödülleri’nde en iyi tasarım ödülünü almıştır.

Hadid, bu eserinde de akışkan ve postmodern bir tasarım ortaya çıkarmıştır. Binanın yüzeyleriyle oynanarak dik açılı kenarlar akışkan ve organik bir şekilde çözülmüştür. Çelik uzay kafes iskelet sisteminin betonarme taşıyıcılar ile entegre edilmesi sonucunda Kültür Merkezi’nin ayakta durması sağlanmıştır. Kültür Merkezi’nin oditoryumunda uzun açıklıkları geçmek için, perde elemanlar ve tüm yapıyı saran kabuğa taşıyıcı özellikler verilmiştir. Binanın dış cephesinde görülen akışkan ve sürekli mimari, binanın iç tasarımında da kendisini göstermektedir. Tasarlanan gösteri merkezinde müziğin ritminden ilham alınarak tasarlanmış balkonlar yapının iç mimarisini de ilgi çekici kılmaktır.

2.Beethoven Konser Salonu (Bonn, Almanya 2009-2009)

1950’lerden önceki bir binanın doğasında bulunan sınırlamaların üstesinden gelen yeni Beethoven senfoni salonu , şehri Ren gezinti yoluna bağlayarak bu büyük nehrin yanında kamusal yaşamı yaratıp zenginleştiriyor. Yeni yapı , gözenekli, çok yönlü kristal bir kütle olarak yükseliyor, topraktan çıkıyor, su üzerinde yüzüyor gibi görünüyor- hem nehir hem de şehre dramatik bir atriyum ‘Ren Fuayesi ‘sunuyor. Eşsiz bir müzikal ve mimari deneyim beklentisiyle ziyaretçilere heyecan verici bir karşılama yaratıyor. Kentin nehir kıyısındaki gezinti alanı ile bağlantısını kuran bir proje olarak tasarlandı. “Beethoven Senfoni Salonu” bir ışık kümesi, boşluklu, çok yüzeyli bir kristal kütlesi olan yapı topraktan yükselmekte, suyun üzerinde yüzmekte. İki ikonik yapı, iki bütünleşik performans alanının kendisi gece olunca bir göstericiye dönüşmekte.

Zaha Hadid Architects , Bonn’daki Beethoven Festspielhaus’a bir tasarım sundu. Yapının sitesindeki Ren-yan cephe sırlı büyük merdiven ortaya ana yukarıya doğru yol açar concertgoers konser salonu .
Eğrisel kabuk açılıp kapanarak iç ve dış arasında devam eden bir diyalog yaratır. Hacmin formu, nehir kıyısından kentsel seviyeye yükselişin altını çizen kıvrımlar ve kıvrımlarla nehir ve şehir arasındaki sürekliliği vurgular .Sonuç akış, süreklilik, hafiflik ve hareket duygusudur.

Bina, yerleşik bir kablo ağı yapısına sahip beton ve camlı panellerden yapılmıştır . Bu yapı , gün ışığının hacmin içini doldurmasını sağlar , böylece alanı doğal olarak aydınlatır. Kırışıklıklar, Ren Nehri’nden yükseltilmiş bina kütlesine giden büyük merdivenler tarafından sağlanan dış mekan etkinlik alanı ile hem içeride hem de dışarıda görüntüleme platformları ve açık performans alanları sağlar.

Ana giriş, yeni Festspielhaus’u şehir ve mevcut Beethovenhalle’ye bağlayan büyük bir mimari gezinti yolundan erişilebilen binanın dramatik konsolunun altında yer almaktadır. Ana fuayeye erişim iki seviyede sağlanmakta olup, yüksek su koşullarında üst kata erişim hala erişilebilir durumdadır. Ana konser salonu , altındaki ayakkabı kutusu formuyla, dış tasarımda gösterilen aynı akışkanlık ruhuyla tasarlandı.

3.Argos (Graz-Avusturya 2015-2020)

2003 yılında ‘Avrupa Kültür Başkenti ‘ ve 2011 yılında UNESCO ‘Tasarım Şehri olarak adlandırılan Graz , şehrin zengin deneyim kültürünü yansıtan popüler sergiler ve performans programları sunan ünlü kültür kurumlarına ev sahipliği yapmaktadır.  Üst katlarında 30m2 ile 80m2 arasında değişen 21 adet servisli dairenin bulunduğu bina , cadde kotunda 150 m2 perakende alanı ve birinci, katta yerel işletmeler için 278m2 ofis alanı sunmaktadır.

Binanın kompozisyonu ve kütlesi, köşe konumuna yanıt verirken , yükseklikler şehrin yakınındaki Graz Opera Binası’nın süslü cephelerini içeren tarihi mimarisinden ilham alıyor.

Cephenin alt bölümü, tarihsel ilkelere atıfta bulunurken, aynı zamanda kendine özgü konumunu ve kullanımını da ifade eder. Ağırlıklı olarak opak, beş katlı bir konut bloğu ,  parakende ve ofis katlarını barındıran şeffaf, iki katlı camlı bir kaidenin  üzerinde yüzüyor gibi görünüyor. Konut bloğunun cephesi, köşe alanını tanımlamak için üst üste yığılmış 43 elemandan oluşuyor.

Her cephe elemanı, merkezinde çevredeki sokak manzarasına bakan bir pencere ile dışa doğru uzanan bir huni olarak şekillendirilmiştir. Kategoriye göre standartlaştırılsa da, farklı huni şekilleri ve boyutları yükseklikler arasında dağıtılarak hareketli, canlı bir cephe görünümü verir. Yerel mühendisler tarafından cam elyaf takviyeli plastik bir tabakayı destekleyen lamine ahşap alt yapıya sahip prefabrike yalıtımlı üniteler olarak geliştirilen cephe bölümleri, heykelsi kalitelerini korumak için sessiz bir renk paleti ile işleniyor. Cephe ve alt yapı için kullanılan 90 metreküp kereste, Avusturya’da sürdürülebilir şekilde yönetilen ormanlardan yerel olarak tedarik edildi. Enerji tüketimini ve emisyonları daha da azaltmak için bina ayrıca dayanıklı, geri dönüştürülebilir ve olumlu bir yaşam döngüsü değerlendirmesine sahip 80 metreküp mineral yün yalıtımı içermektedir..”

4.Morpheus Hotel (Macau, Çin 2018)

Asya’nın en popüler eğlence mekanı olan Makau, her yıl artan ziyaretçi sayılarıyla 2017’de 32 milyondan fazla turisti ağırladı. Bu bağlamda Zaha Hadid Architects Makau`da büyük ölçekli bir otel projesine imza attı.

Çin’in geleneksel oyma kültüründen beslenen formlar ile şekillenen Morpheus’un tasarımı dramatik kamusal alanlar ve zengin ziyaretçi odalarının yenilikçi bir mühendislik ile bir araya gelmesi ile formel bir uyum sağlıyor. Dikdörtgen ayak izinin dikey bir uzantısı olarak tasarlanan komplekste; otelin iç ortak alanlarını kentle buluşturmak ve otelin kamusal alanlarını tanımlayan, heykelsi formları yaratan bir kentsel pencere oluşturmak için merkezde bir dizi boşluk bulunuyor. Üç kat yüksekliğinde zemin seviyesi ile bağlantılı bir platforma sahip Morpheus, 770 konuk odası, süit ve gökyüzü villasına ev sahipliği yapıyor; aynı zamanda sivil mekanlar, toplantı odaları, etkinlik alanları, oyun salonları, lobi atriyumu, restoranlar, spa, çatı havuzu ve yardımcı tesisler içeriyor.

Tasarımda ana gaye, otelin birçok karmaşık programını tek bir kabuk içinde çözmek oldu. 2012 yılında oteli tasarlamayan başlayan Zaha Hadid Architects (ZHA); Morpheus’u terkedilmiş temellerin basit bir uzantısı olarak tasarladı; dikdörtgen ayak izlerini 40 katlı binanın çatıda ve platformda birbirine bağlanan iki düşey sirkülasyon çekirdeğini tanımlamada kullanıldı.

Otelin tasarımının temeli altında yatan şema; zemin ve çatı seviyelerinde bağlanmış bir çift kuleden oluşuyor. Bu kuleler arasında yer alan merkezi atriyum otelin yüksekliğini tanımlıyor; kulelerin kuzey ve güney cephesindeki çapraz oyuklar ise boşluğu ortaya koyuyor. Bu boşluklar, otelin iç ortak alanlarını şehirle bağlayan kentsel pencereyi yaratıyor. Üç yatay dalga, binadaki boşlukları oluşturuyor ve otelin iç kamusal alanlarını öne çıkarıyor. Atriyumun arasından geçen serbest formlu boşlukların arasındaki köprüler otelin restoranları, barları ve Alain Ducasse ve Pierre Hermé gibi ünlü şeflerin konuk salonları için alanlar yaratıyor. Atriyumun on iki cam asansörü, konukların binanın boşlukları arasında seyahat ederken, otelin iç ve dış mekanlarının izlediği bir manzaraya sahip.

Binanın dış iskeleti, duvarları veya kolonları destekleyerek kesintisiz olarak alanlar yaratarak iç mekanı tanımlıyor. ZHA’nın proje direktörü Viviana Muscettola projeyi şöyle açıklıyor: “Morpheus, en uygun planlamayı yapısal bütünlük ve heykelsi formuyla birleştiriyor. Tasarım, geleneksel mimari tipolojilere hiçbir atıfta bulunmadığı için ilgi çekici konuma geliyor”

5.Serpantin Kuzey Galerisi (Birleşik Krallık 2009-2013)

Kamusal bir sanat galerisine dönüşümün aracı olarak, Dergi binasının tarihi düzenlemesini, eski avluların örtüleceği ve iç sergi alanları haline geleceği bir muhafaza içinde bağımsız bir pavyon olarak eski haline getirme kararı alındı. Orijinal merkezi mekanları ortaya çıkarmak için, eski barut depolarının içindeki tarihi olmayan tüm bölme duvarları kaldırıldı. Tarihi ahşap portal vinci korunurken, girişlerin üzerindeki düz ölçülü kemerler eski haline getirildi. Mekanların “bulunduğu gibi” kalitesine müdahale etmeyecek şekilde gerekli hizmetler ve aydınlatma gizlice entegre edildi. Bu tonozlar artık galeri boşlukları dizisinin bir parçası. Çevredeki yapı, iki merkezi toz odasının etrafında dönen sürekli, açık bir sergi alanları dizisi haline gelecek şekilde netleştirildi ve rasyonelleştirildi, böylece Leo von Klenze’nin Glyptothek’in amaca yönelik bir galeri için erken bir model olarak sadeliği ve netliği takip edildi.

Daha önce bir avlu olan, bir iç üstten aydınlatmalı galeri alanı haline geldi. Boyuna çatı ışıkları, merkezi tonozları çevreleyen tüm galeri dizisine doğal gün ışığı sağlar ve sabit bir panjur sistemi ile mükemmel şekilde aydınlatılmış sergi alanları yaratır. Geri çekilebilir panjurlar, galerilerin tamamen karartılmasına izin verir. Sürekli tavan ışığı, binanın (iki tonoz içeren) merkezi çekirdeğinin dikey çıkıntısını içeriden okunabilir hale getirir. Bu rekonstrüksiyonlar ve dönüşümler, miras uzmanı Liam O’Connor ile işbirliği içinde ve English Heritage ve Westminster City Council ile istişare içinde tasarlandı. Restore edilmiş ve dönüştürülmüş Dergi, sergi alanlarına ek olarak, Serpentine’in küratöryel ekibi için müze mağazası ve ofislerine de ev sahipliği yapıyor. Uzantı, Serpentine Kuzey Galerisini yeni bir kültürel ve mutfak destinasyonu olarak canlandırmayı umduğumuz cömert, açık bir sosyal alan içeriyor. Uzantı, sakin ve sağlam klasik binayı 21. yüzyılın hafif, şeffaf, dinamik ve belirgin şekilde çağdaş bir alanıyla tamamlamak üzere tasarlanmıştır. Eski ve yeninin sentezi, bu nedenle, karşıtlıkların bir sentezidir.

Yeni uzantı, tamamen işlevsel bir kalıcı bina olmasına rağmen, geçici bir yapı gibi geçici hissediyor. Bu bizim ilk kalıcı çekme yapımız ve eğrisel yapısal yüzeylere yönelik mevcut araştırmamızın gerçekleştirilmesidir. Özel olarak tasarlanmış, cam elyaf dokuma tekstil membran, binanın yük taşıma yapısının ayrılmaz bir parçasıdır. Bir çevre halka kirişi ile çatının yüksek noktalarını ifade eden bir dizi beş iç kolon arasında uzanır ve bunları birbirine bağlar. Çevre kolonları kullanmak yerine, kenar kirişi – üç noktada desteklenen bükülmüş bir merdiven makası – ön, arka ve serbest batı tarafında destek zeminine iner. Doğu tarafında bu kenar kirişi (ve dolayısıyla uzantının çatısı) Magazin korkuluğunun üzerinde sallanır. Lineer bir cam şeridi, çatının Magazin üzerinde dokunmadan havada asılı kaldığı görünümü verir. Derginin batı dış tuğla duvarı, orijinal işlevini ve güzelliğini kaybetmeden yeni uzantı içinde bir iç duvar haline geliyor. Bu ayrıntı, “hafif dokunuş” müdahalesi olarak uzantının genel karakteriyle uyumludur.

• KAYNAKÇA: 
• arkitektuel/haydar-aliyev-kultur-merkezi/
• arch2o/beethoven-concert-hall-zaha-hadid-architects/
• zaha-hadid.com/
• arkitera.com/proje/morpheus-hotel/