Cumhuriyet Mimarlığının Sembol Kadını Leman Cevat Tomsu
Leman Cevat Tomsu Türkiye mimarlığı için önemli isimlerden biridir. Türkiye’nin ilk kadın mimarıdır ve Mimarlık alanında eğitim veren ilk kadın akademisyendir. Bazen akademide verdiği mimarlık eğitimiyle varlığını hissettirmiş ama dönemin mimarlık anlayışına göre yerel ve nostaljik mimariyi tercih etmiş ve izinden gitmiştir. Projelerini modern bir yaklaşımla ele almıştır.
Cumhuriyet ile birlikte gelen kadın haklarını sonuna kadar kullanarak Köy enstitülerini, halk evlerini mimari olarak hayat geçirmiştir.
Aile yaşantısı içinde dominant bir kişiliğe sahip olmuştur. Soyadı kanunu sırasında Tavlusu’ nun köy meydanı olarak adlandırılan Tomsu soyadını ailesine önermiştir. Ve önerisini ailesine dominant kişiliği ve liderlik vasfı ile kabul ettirmiştir. Liderlik özelliği Leman hanımın hayatının her alanında kendisine eşlik etmiştir.
Tomsu, 1913 yılında doğmuştur. İlk ve orta öğrenimini Erenköy Kız Lisesi’nde tamamlamıştır. Çocukluktan erişkinliğe geçtiği dönemde hem dünya hem de ülke büyük değişimler içerisindeydi. Cumhuriyet ile birlikte genç nesildeki okuma yazma oranı artmış modern toplum mimariyi de etkisi altına alarak çağdaş bir toplum oluşturma düşüncesi kadınlar için de büyük değişimlere ve adımlara ulaştı.
Döneminin ilklerinden biri olan Leman Cevat Tomsu 1930 yılında İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Mimarlık bölümüne başlamıştır. 1934 yılında Türkiyenin ilk iki kadın mimarlarından biri olarak iş hayatına atılmıştır.
Mesleğine İstanbul Belediyesi imar Müdürlüğünde Martin Wagner ile çalışarak başladı. Hem çalışıp hem Akademik kariyerine devam ediyordu. 1941 yılında “Bursa Evleri” teziyle Doçent unvanını aldı. İTÜ’ de görev yaptığı süreçte Almanya , İsveç , Fransa , İtalya ve İsviçre ülkelerinde “ Harp Sonrası Gelişmiş Mimarlık ve Şehirleşme Sorunları” üzerine etütler yaptı. İngiltere’de İskan Hukuku üzerine araştırmalar yaptı. Leman Hanım’ın 1938- 1954 yılları arasında 5 tanesi birincilikle sonuçlanmış 14 ödülü, 17 adet uygulama projesi mevcuttur
TOMSU’ NUN PROJELERİ
- Karamürsel Halk Evi 1936
- Gerede Halk Evi 1937
- Şehremini Halk Evi 1938
- Kayseri Halk Evi 1938
- Ankara Dikmen’de bir Ev 1938
- Tozkoparan’da Gazino 1939
- İstanbul Belediyesi İmar Müdürlüğü’nde Muhtelif Projeler ve Martin Wagner ile Çalışma 1935-40
- Bağdat’ta Arap Kültür Enstitüsü 1940
- Cerrahpaşa Hastanesi Poliklinik Binası 1941
- Sütlüce’de Et Nakline Mahsus 20 Kamyonluk Garaj ve Garaj Müstahdemine ait Bina 1941
- Ev Projeleri (Emin Onat ile birlikte) 1942
- Antalya’da Sinema, Kulüp ve Mağaza Projeleri (Emin Onat ile birlikte) 1944
- Uludağ Sanatoryumu (Emin Onat ile birlikte) 1946-49
- Kendi Evi 1953
- İskenderun Tüccar Kulübü, Ticaret Odası, Borsa Binası 1952-55
- Ankara Çankaya’da Ahmet Karamancı Villası 1956
- İskenderun Tüccar Kulübü, Ticaret Odası, Borsa Binası 3. Kat Tadil Projesi 1959
TOMSU’NUN KATILDIĞI YARIŞMALAR VE DERECELERİ
- Kadıköy Halkevi Yarışması (üçüncülük) 1938
- Eskişehir Hamidiye ve Mahmudiye Köy Enstitüleri (birincilik) 1941
- Trakya Kepirtepe Köy Enstitüsü (birincilik) 1942
- Çanakkale Halkevi Proje Müsabakası (üçüncülük) 1943
- Ankara Otomatik Telefon Santrali (mansiyon) 1944
- Zonguldak Şehir Oteli Proje Müsabakası (birincilik) 1945
- Erzurum Devlet Demiryolları Müdürlüğü İşletme Toplantı Binaları ve Memur Evleri Mahallesi (mansiyon) 1945
- Eskişehir Gar Binası (mansiyon) 1946
- İstanbul Adalet Sarayı (mansiyon) 1947
- Ankara İller Kooperatifi Tek Katlı Muhtelif Ev Tipleri (birincilik) 1948
- Ankara Fidanlıklar Umum Müdürlüğü, Apartmanlar Tipi Mahallenin Tanzimi (ikincilik) 1949
- İzmit Belediye ve Otel Binası (mansiyon) 1949
- Maltepe İşçi Sigortaları Kurumu Sanatoryum (mansiyon) 1951
- İskenderun Tüccar Kulübü, Ticaret Odası, Borsa Binası (birincilik) 1954
KAYNAKÇA:
- https://insaathesabi.com/blog/turkiyenin-ilk-kadin-mimari-leman-cevat-tomsu/
- http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=387&RecID=3256
- http://www.alcim.com.tr/Yazi/Index/37-cumhuriyet-mimarliginin-sembol-kadini-leman-cev