Şaft Boşluğu Nedir?

Merbahalar değerli biŞantiye okurları,

Bugün sizlere şantiyede büyük bir önem arz eden ve kesinlikle dikkat edilmesi gereken şaft boşluklarını anlatmaya çalışacağım.

Öncelikle şaft boşluğunu genel olarak tanımlayalım.

Şaft boşluğunu bir yapının ana damarı olarak adlandırabiliriz. Çünkü temiz-atık su, elektrik ve mekanik sistemleri temelden çatıya aktaran bir sistemdir. İnşaat projelerinde şaft boşluğu farklı amaçlar için oluşturulur. Şaft boşluğu tünel inşaatı, tünel veya yer altı yapılarında havalandırma sağlama, kanalizasyon veya temiz su kanallarında çökertme keson veya tünellerin kaçış rotasına ulaşmak için açılır. Binalarda ise havalandırma boşluğu, elektrik tesisatı için ayrılan boşluk veya mekanik aksamın yer aldığı boşluk şaft boşluğu olarak ifade edilir.

İnşaat sırasında şaft boşluğu faklı şekillerde oluşturulabilir. Zemin uygulamalarında, kare veya üçgen şaft boşluğu oluşturmak adına levha kazıkları kullanılabilir. Dairesel şaftlarda ise tavan teknesi kullanılabilir.

Peki şaft boşluklarının çeşitleri nelerdir?

Şaft, kuru veya ıslak olarak karşımıza çıkabilir. Kuru şaftta, şaft tabanında su kalmayacak şekilde tüm su akışı dışarıya pompalanır. Islak şaftta ise suyun akmasına izin verilir ve daha sonra bu su kepçe yardımıyla boşaltılır. Bu yöntemler, tünel veya kanalizasyon uygulamalarında kullanılır. Binalardaki şaft boşluğu ise inşaat sırasında yaşam alanı olarak kullanılmayacak ve evin tüm tesisatını içeren boşluktur.

Şaft boşluğu neden bu kadar önemlidir?

Şaft boşluğu tüm binalar için büyük öneme sahiptir. Bu boşluk olmadan binanın herhangi bir tesisatını güvenli bir şekilde inşa etmek mümkün olmaz. Şaft boşluğu apartman boşluğundan farklıdır. Apartman boşluğunun amacı, doğrudan güneş ışığı almayan odalara aydınlatma sağlamaktır. Buna karşılık şaft boşluğu aydınlatmadan ziyade binanın tesisatını içerir.

Binalarda şaft boşluğu, tesisatı tüm binaya yönlendirmek için gereklidir. Aynı zamanda elektrik tesisatının ve mekanik tesisatın korunması ve binanın kalan bölümlerinden ayrılması için kullanılır. Tesisatın açıkta kalması bina sakinleri için tehlike yaratacağından dolayı bu tesisatın şaft boşluğunda  yer alması önemlidir. Buna ek olarak havalandırma şaftı da bina içerisinde havalandırma sağlar ve zararlı gazların birikmesini engellemeye yardımcı olur. Şaft boşluğu, teknik projede detaylı bir şeklide gösterilir.

Eğer ki; kaba inşaat başladığında elektrik ve mekanik disiplinlere bakılmadan, proje karşılaştırılması yapılmadan imalat başlar ve devam eder ise, sonrasında devamlı karotçu arkadaşlarımıza ihtiyaç duyulacaktır. Şaft boşluğu sayesinde elektrik ve mekanik imalatlarımız düşey eksende katlardan kata geçişi sağlamaktadır. Bu yüzden göz ardı edilmeyecek bir konudur. Büyük çaplı projelerde ciddi sıkıntılar ve sorunlar çıkarabilir.

Aşağıda projesi verilen şaft boşluğunun uygulamasını görüyoruz.

Havalandırma şaftı nedir? Ne işe yarar?

İnşaat mühendisliğinde havalandırma şaftı veya diğer adıyla hava boşluğu, madenlere ve tünellerde yer altına hava göndermek veya yer altındaki kirli havayı boşaltmak için kullanılan boşluklarıdır. Mimari çizimde binaların hava boşluğu genellikle kare prizma olarak gösterilir. Ayrıca hava boşluğu yan yana yer alan iki bina arasında da yapılabilir. Bazı binalarda havalandırma şaftı aynı zamanda apartman boşluğu ile aynı işlevde kullanılabilir.

Binalarda havalandırma şaftı faklı nedenlerden dolayı gereklidir. Bunlardan en önemlisi ise duman, toz, bakteri taşıyan partikül ve diğer zararlı gazların binanın içine taşınmasını engellemektir. Havalandırma şaftı, tüm bu zararlı gazları binanın dışına atmaya yardımcı olur. Havalandırma şaftı aynı zamanda binaya temiz hava sağlamakla da görevlidir.

Binalarda uygulanan havalandırma şaftı, elektrik ve mekanik tesisatı içeren şaft boşluklarından faklı olmalıdır. Elektrik ve mekanik tesisat aynı boşlukta yer alabilir. Fakat taşıdıkları yangın riski nedeniyle bu tesisatın havalandırman ayrı olması gerekir. Olası bir yangın senaryosunda karbonmonoksit ve diğer zararlı gazlar havalandırma şaftından tüm binaya taşınabilir. Bu durum ise bina sakinlerini riske atabilir.

Peki bu boşlukların nasıl tasarlanıyor?

Şaft boşluğu tasarımı, inşaat projelerinin en önemli aşamalarından birisidir. Tasarım yapılırken ilk olarak minimum şaft boyutuna karar vermek gerekir. Tasarım sırasında gerekli asgari boyutlar, inşa edilecek binanın son görünüşü ve binanın tesisatına bağlı olacaktır. Bina inşaatlarında şaft boşluğu tüm tesisatı kapsayacak şekilde olmalıdır.

Tünellerde inşa edilecek şaft boşluklarında ise durum biraz daha farklıdır. Tüneller için  şaft boşluğu tasarımı yapılırken tünelin yapısını ve tünel açma makinesinin çalışması için gerekli alan belirlenmelidir. Su ve atık su tünellerinde ise çökertme keson, erişim şaftı, ppompa istasyonları, giriş vanaları ve akım odaları dikkate alınmalıdır.

Umarım faydalı bir yazı olmuştur. Bir sonraki yazımda görüşmek üzere iyi çalışmalar. ?

İNŞAAT MÜHENDİSİ TUNAHAN TOSLAK