Romanesk Mimari / Norman Mimarisi
Romanesk kelime olarak ‘Roma soyundan gelen’, ‘Romalılardan gelen’ anlamındadır. Ama genellikle “Roma tarzından gelen” anlamında da kullanılır. Romanesk sanatı; Avrupa’da Roman Üslubu, İngiltere’de ise daha geleneksel olarak Norman Üslubu olarak adlandırılan Ortaçağ yapı sanatıdır. İsminden de anlaşılacağı gibi Roma mimarisinden etkilenmiştir. Romanesk sanat deyince ilk akla gelen Ortaçağ’ın büyük manastır yapılarıdır. Net olarak başlangıç tarihi belli olmasa da 800’lerden 1150’lere kadar etkisinin sürdüğü söylenmektedir. Fakat en etkili olduğu dönem ise 1075 – 1125 tarih aralıklarıdır.
Roma imparatorluğunun çöküş yıllarında siyasi kaos ve ekonominin çöküşü yaşanmaya başlanmıştır. Farklı topluluklar tarafından istilalar olmuştur ve bu istilalar Avrupa’da bir çok barbar krallık kurulmasına sebep olmuştur. Feodal sistemin geliştirilmesi, tarikatların genişlemesi , manastırların geliştirilmesi, Hac yolları ve Haçlı seferleri bu mimari türünün gelişmesine sebep olmuştur.
Batı Roma ve Bizans binalarının özelliklerini birleştiren Romanesk mimari, fevkalade kalitesi, kalın duvarları, yuvarlak kemerleri, beşik tonozları, büyük kuleleri ve dekoratif kemer sırası ile bilinir. Bu mimari türün en belirgin özelliği çok düzenli ve simetrik plan düzenine sahip olmasıdır.
Murbach Benediktin Kilisesi
Yapıyı oluşturan bileşenler şu şekilde sıralanabilir;
| Taş beşik veya çapraz tonoz |
| Kalın ve ağır duvarlar |
| Kalın ve ağır sütunlar |
| Ufak pencereler |
| Çatıyı destekleyen yuvarlak kemerler |
| İçte ve dışta (özellikle dış) yaygın olarak kullanılan yuvarlak kör kemerler |
| Orta ve yan nefler (bazı kiliselerde yan nef bulunmaz) |
| Yan neflerin üstünde yer alan ve neften triforium (üçlü kemer)’la ayrılan galeriler. |
| Transept ( yan kollar) |
| Apsist (yarım daire niş, genellikle doğu ucunda) |
| Apsistin etrafında bir ambulatuar ( dolaşım yeri) |
| Genellikle batı ucunda ve transept geçidi üzerinden birden fazla kule |
| Portal( giriş kapısı), sütun başları ve diğer yüzeylerde heykel süslemeler |
Çapraz kemer Yan neflerin ve ambulatuar’ın üstüne örter
Romanesk kiliselerde portal (giriş kapısı) birbirine bitişik kemerlerden oluşur ve kapı lentosu üzerinde tympanum adı verilen süsleme yer alır.
Aziz Trophime Kilisesi
Manastırlar dini amacın yanı sıra kutsal metinlerin depolandığı ve yolcuların konakladığı çok amaçlı yapılar olup bulundukları bölgenin siyasal, kültürel ve tarımsal merkezi konumunda olan büyük yapı kompleksleriydi ve genellikle uzak, ulaşımı zor yerlerde inşa edilirdi.
Manastırlarda ana yapı kilisedir. Kilise daima manastırdaki en görkemli yapıdır ve tanrının krallığını sembolize eder. Değişmez bir biçimde taştan inşa edilir. Romanesk dönemin dinsel mimarlık tasarımlarında bazilikal plândan yararlanmışlardır. Bunun yanında Latin haçı plan tipi ve çokgen plan tipleri de bulunmaktadır. Kiliselerde en kutsal bölüm apsistir.
Dini içerikli resimlerde iki boyutluluk görünür. Resimler, kilise duvarlarına resmedilen dini içerikli eserler olarak karşımıza çıkar. Perspektif henüz keşfedilmemiştir ve çizgisel stilizasyon eğilimi hakimdir.
Saint Trophime Kilisesi
Durham Katedrali İngiltere’deki en büyük ve en son Romanesk yapıdır. Yapıya daha fazla ışık girmesi çabasıyla ilk olarak sivri kemerler kullanılarak nefin üst kısmına da pencere açılmıştır. Bu yapı Gotik yapıların habercisi olmuştur.
Durham Katedrali, (İngiltere 1093-1133)
Romanesk mimarlığa dönüşen erken Ortaçağın yuvarlak kemerli başlamış oldu.mimarisi, dönemin siyasi ve sosyal yaşamını yansıtan kütlesellikten kurtulamamıştır. Ancak Tanrı’nın kutsal inayetinin simgesi olan ışığın varlığını iç mekanda vitraylarda görmek kiliseleri şeffaflaştırmış ve artık Gotik dönem başlangıcı olmuştur.
Roman üslubunun önemli eserlerinden birkaçı: Tournai Katedrali (Belçika), Murbach Benediktin Kilisesi (Fransa) ve Saint Trophime Kilisesi’dir (Fransa) görselleri yukarıda yer almaktadır.
Cluny III Manastırı (Fransa 1088)
İlgi ile okuduğunuz için teşekkür ederim..